عوامل زیان آور کارخانجات آهک چه چیزهایی هستند ؟معادن و کارخانجات تولید آهک نقش مهمی در صنایع مختلف دارند. آهک از سنگ‌آهک (کربنات کلسیم CaCO₃) استخراج می‌شود که پس از استخراج از معادن، در کوره‌های مخصوصی به آهک زنده (اکسید کلسیم CaO) تبدیل می‌گردد. سپس با افزودن آب، آهک هیدراته (هیدروکسید کلسیم Ca(OH)₂) تولید می‌شود.

از دید بهداشت حرفه‌ای، فعالیت در معادن و کارخانجات تولید آهک با مخاطرات شغلی متعددی همراه است که باید عوامل زیان آور کارخانجات آهک به دقت شناسایی و کنترل شوند. در مرحله استخراج سنگ‌آهک، کارگران در معرض گرد و غبار معدنی حاوی کربنات کلسیم و سایر ناخالصی‌ها (وابسته به نوع و ماهیت سنگ آهک) قرار دارند که می‌تواند منجر به بیماری‌های تنفسی مانند پنوموکونیوز یا تحریکات مزمن مجاری تنفسی شود. در کارخانجات تولید آهک، حرارت بالای کوره‌ها (تا حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد) خطر قرار گرفتن در معرض گرمای شدید را به همراه دارد.

همچنین در فرایند تولید آهک زنده، واکنش‌های شیمیایی با آب گرمای زیادی تولید کرده و باعث آزاد شدن بخارات قلیایی می شود. صدای زیاد تجهیزات مکانیکی، لرزش، و مواجهه با گازهای ناشی از سوخت نیز از دیگر عوامل زیان آور کارخانجات آهک هستند. از این رو ارزیابی عوامل زیان آور برای حفظ سلامت شاغلان ضروری است.

مجموعه فنی مهندسی بینش ساز سپهر با سابقه طولانی مدت در زمینه ارزیابی عوامل زیان آور، تجربه همکاری با معادن و کارخانجات تولید آهک بسیاری را در سراسر کشور داشته است، که از مهمترین آن ها می توان به شرکت آهک صنعتی هیدراته لرستان و کارخانجات آهک استان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد.

در ادامه به تفصیل به بررسی انواع آلاینده های شیمیایی موجود در هر بخش از معدن و کارخانجات تولید آهک پرداخته شده است.

در این مقاله به معرفی بیشترین میزان مواجهه با عوامل زیان آور کارخانجات آهک  ، به ترتیب فرآیند معمول این کارخانجات می پردازیم :

بخش اول:   خردایش (سنگ شکن)

• صدا:

در این واحد به دلیل وجود دستگاه سنگ شکن، میزان مواجهه با صدا عمدتا بیشتر از حد مجاز میباشد.

• ارتعاش:

بسته به نوع ، عمر و فونداسیون دستگاه سنگ شکن ، میزان ارتعاش در این واحد میتواند بالاتر یا پایین تر از حد مجاز باشد.

• گرد آهک:

 معمولا مقدار گرد آهک اندازه گیری شده در واحد خردایش پایین تر از حد مجاز است ، چراکه در این قسمت ، آهک خام* مورد فرآیند خردایش قرار میگیرد (نه آهک هیدراته یا آهک زنده*) و این فرآیند عمدتا در فضای باز انجام میگیرد. حال آنکه بسته به تهویه ی واحد خردایش (باز یا بسته بودن واحد و میزان گردش هوا در محیط) ، مقدار گرد آهک استنشاقی میتواند کمتر یا بیشتر از حد مجاز باشد.

بخش دوم:  کوره و عوامل زیان آور کارخانجات آهک

• ارتعاش:

معمولا سطح ارتعاش در بخش کوره ی صنایع آهک بعلت وجود فن های مکنده و دمنده در طبقات کوره ، بالاتر از

محدوده ی مجاز میباشد و نیاز به اندازه گیری دارد.

• صدا:

 در این واحد به علت صدای بالای فن های کوره ، میزان مواجهه با صدا عمدتا بیشتر از حد مجاز است.

• گرد آهک:

مقدار گرد آهک اندازه گیری شده در واحد کوره بستگی به عوامل مختلف همچون تهویه ی محیط ، جداسازی از سایر قسمتهای کارخانه و غیره دارد. ولی در سنجش های صورت گرفته ، غالبا پایین تر از حد مجاز است، چون فرآیند گداختگی داخل کوره انجام میگیرد و اپراتور عملا بصورت محدود با آهک مواجهه مستقیم دارد (در قسمت کوره شامل آهک خام و آهک زنده) و ساختمان کوره معمولا در فضای باز قرار دارد. بنابراین مقدار گرد آهک استنشاقی در واحد کوره کمتر از واحدهای تولید و بسته بندی خواهد بود.

بخش سوم: تولید

• گرد آهک:

مقدار گرد آهک اندازه گیری شده در واحد تولید معمولا از حد مجاز فراتر است ، چراکه در این قسمت آهک خروجی از کوره مورد فرآیند آسیاب و تولید محصول قرار میگیرد (که بسته به نوع محصول تولیدی میتواند شامل آهک هیدراته و صنعتی یا آب آهک باشد) و در اینجا اپراتور تولید تقریبا بصورت مستقیم با گرد آهک مواجهه دارد که همین امر موجب بالاتر بودن مقدار گرد آهک استنشاقی در واحد تولید میباشد. همچنین معمولا فضای قسمت تولید در کارخانجات آهک فضای بسته بوده که بسته به نوع تهویه ی سالن میتواند در اندازه گیری ها موجب افزایش یا کاهش این آیتم گردد.

• صدا:

 وجود موتور آسیاب ها، فن ها و موتور نوار نقاله در واحد تولید میتواند موجب بالا بودن مقادیر صدای اندازه گیری شده در این واحد گردد که در اکثر اندازه گیری ها میزان صدای واحد تولید معمولا از حد مجاز بالاتر بوده است.

• ارتعاش:

در واحد تولید بیشترین میزان ارتعاش ، مربوط به اطراف آسیاب ها و فن ها میباشد که مقدار ارتعاش در این قست ها بستگی به نوع ، سن و فونداسیون این تجهیزات دارد . بنابراین اندازه گیری ارتعاش پا در محل های مذکور توصیه میشود.

بخش چهارم: بسته بندی و عوامل زیان آور کارخانجات آهک

• گرد آهک:

واحد بسته بندی در کارخانجات آهک عمدتا مقادیر بالای گرد آهک استنشاقی را داراست ، چراکه اپراتور بسته بندی معمولا بصورت مستقیم در تماس با محصول خروجی کارخانه شامل آهک زنده و یا هیدراته (بسته به نوع محصول تولیدی کارخانه) است و همین مساله موجب بالاتر بودن مقدار گرد آهک استنشاقی در واحد بسته بندی و غالبا بیشتر بودن این آیتم از محدوده مجاز میباشد. همچنین معمولا فضای قسمت بسته بندی در کارخانجات آهک فضای بسته یا نیمه بسته هست که با توجه به نوع تهویه ی واحد بسته بندی میتواند در اندازه گیری ها تاثیرگزار باشد.

• صدا:

چنانچه واحد بسته بندی در مجاورت آسیاب های واحد تولید و یا تجهیزات دیگر واحدها باشد امکان بالا بودن صدا در این واحد افزایش می یابد. همچنین بالا بودن صدای فن های تهویه ی بسته بندی نیز عامل تاثیرگزار دیگر در حجم صدای این واحد میباشد.

• ارتعاش:

در واحد بسته بندی بر اساس نوع فن و نوار نقاله ی تعبیه شده در این واحد و یا دیگر تجهیزات بسته بندی دارای لرزش همانند ویبراتور ، امکان بالا بودن ارتعاش وجود دارد و در صورت وجود همچین مواردی اندازه گیری ارتعاش برای اپراتور بسته بندی توصیه میگردد.